4. Sınıf Türkçe İsimler Konu Anlatımı

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU KURALI Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olmalı; ilk hecede ince ünlü varsa diğer hecelerde de ince ünlü bulunmalıdır. Bu kurala büyük ünlü uyumu veya kalınlık-incelik uyumu denir. Kalın ünlüler: a,ı,o,u          İnce ünlüler: e,i,ö,ü                                                                                              Örnek: çöpçüler:  uyar       Çünkü, tüm sesli harfler (ö,ü,e) ince olduğu için.                                          Örnek: sarılık:  uyar       Çünkü, tüm sesli harfler (a,ı,ı) kalın olduğu için.                                                   Örnek: aniden:  uymaz    Çünkü, kelime içinde hem ince (e,i) hem de kalın (a) sesli harfler olduğu için. Ya hepsi kalın ünlü olmalı ya da hepsi ince ünlü olmalı.                                                          NOT: Tek heceli  ve birleşik kelimelerde bu kural aranmaz.                                                              Örnek: saç, tek, dert, dört: aranmaz        Kadıköy, Hanımeli, aslanağzı: aranmaz                                  NOT: -(i)yor, -ken, -ki, -daş, -leyin, -(i)mtırak, -ki   ekleri büyük ünlü uyumunu genelde bozar. Örnek: akşamki, yatarken, yeşilimtırak, geliyor,  sabahleyin, meslektaş ADLAR—İSİMLER                                                                                                                                                      Canlı veya cansız varlıkları belirten sözcüklere ad (isim) denir.                                                  Örnek: kazak, halı, radyo, aslan, ağaç, çocuk,… ADLAR 1- Varlıklara Verilişine Göre 2-Varlıkların Oluşlarına Göre 3-Varlıkların Sayılarına Göre 1- Özel Adlar 1- Somut Adlar                               ( Madde Adları) 1- Tekil Adlar 2- Tür Adları 2– Soyut Adlar ( Mana Adları) 2- Çoğul Adlar   3- Topluluk adları A-)Varlıklara Verilişlerine Göre: Özel Adlar: Dünyada eşi benzeri olmayan, tek olan varlıklara verilen adlara özel adlar denir.  Örnek:    Cuma günü İstanbul’a kar yağdı.   En yakın arkadaşım Erdem hasta olmuştu.    Elazığ, Öznur , Adem, Akşemsettin İÖO, … Başlıca özel adlar: Kişi ad ve soyadları ile unvan ve lakaplar: İbrahim Gür, Öğretmen Sümeyye, Adem Bey Ülke, millet, dil, din adları: Türkiye, Türk, Türkçe, İslam, …….                                                                                                Şehir, mahalle, cadde, sokak, dağ, deniz adları : Ağrı, Mevlana Mah. Kadir Sok. Köse Dağı, Ege Denizi…:                                                                                                                       Hayvanlara verilen adlar:  Minnoş, Karakaçan, Karabaş, Sarı Kız,…..                                            Kurum ve kuruluş adları:  Elazığ Lisesi, Devlet Karayolları,……                                                    Kitap, gazete, dergi adları:  Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Bilim Çocuk,………… UYARI: Çoğul ekler (-ler, -lar) dışında özel adlara gelen çekim ekleri, kesme işareti ile ayrılarak yazılır. Yapım eki “-li, -lik, -siz, -ci” ekleri ise ada bitişik yazılır. Tür Adları(Cins Adlar): Aynı türden olan varlıklara verilen adlara tür adları (cins adlar) denir.                                                                                                                                                                           Örnek:  Annem üç kilo portakal aldı.                                                                                                      Erik, kiraz, maymun, inek , tahta, sıra, kağıt, ördek, ağaç….  B-)Varlıkların Oluşlarına Göre:                                                                                                               Somut adlar (Madde Adları): Beş duyu organımızla ( burun, kulak, dil, göz, deri) varlığını algılayabildiğimiz varlıklara verilen adlara somut adlar (madde adları) denir.                                           Örnek: Anahtar; görebiliriz, dokunabiliriz      gül: görebiliriz, dokunabiliriz, koklayabiliriz.          araba: görebiliriz, dokunabiliriz                      Tuz: tadabiliriz, dokunabiliriz   Soyut Adlar (Mana Adları): Beş duyu organımızla algılayamadığımız fakat varlığına inandığımız kavramlara verilen adlara Soyut adlar ( mana adları) denir. Örnek: Mutluluk: dokunamayız, göremeyiz, tadamayız.                                                            Sevgi: göremeyiz, dokunamayız, tadamayız. Korku: göremeyiz, dokunamayız, tadamayız. Heyecan: göremeyiz, dokunamayız, tadamayız.   C-)Varlıkların Sayılarına Göre: Tekil adlar: Aynı türden bir tek varlığı bildiren adlara tekil adlar denir. Örnek: tablet, ev, laboratuvar, koltuk, helikopter, havuz, çay, okyanus, nehir, … Çoğul Adlar: Aynı türden birden çok varlığı bildiren adlara çoğul adlar denir.                             Sözcükler     “-ler, -lar” ekleriyle çoğul yapılır. Örnek: kediler, sınıflar, yıldızlar, evler, binalar…… Topluluk Adları: Tekil olmasına rağmen birden çok varlığı bildiren adlara topluluk adları denir. Örnek: meclis, ordu, halk, grup, küme, alay, tabur…. Önemli Not: Topluluk  adı da çoğul eki alabilir. Örnek: aileler, sürüler, ormanlar, takımlar, …………………………………………………                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               İSMİN HALLERİ                                                                            İsimlerin cümle içerisinde yüklenecekleri görev ve anlamları belirleyen hâl ekleri, daha ayrıntılı bir ifade ile “Türkçe’de ismin hâlleri; sözcükleri belirtme, yönelme, bulunma ve ayrılma açısından tanımlayan, sözcüğün yalın hâli ile hâl eki almış durumlarından her biridir. “ olarak tanımlanabilir. İsmin belli başlı beş hâli bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibi açıklanabilir:                                1-)Yalın Hal: İsmin ek almamış halidir.                                                                                               Örnek: deniz, defter, kalem, üzüm… 2-)Belirtme (-i) Hali: İsmin “-i,-ı,-u,-ü” eklerinden birini almış haline denir.                                           Örnek: denizi, sınıfı, okulu, üzümü… 3-)Yönelme (-e) Hali: İsmin “-e,-a “eklerinden birini almış haline denir.                                       Örnek: denize, deftere, yola, sıraya 4-) Bulunma (-de) Hali: İsmin “-de,-da,-te,-ta” eklerinden birini almış haline denir.         Örnek:denizde,  kapıda,  kapakta… 5-) Çıkma, Ayrılma, Uzaklaşma (-den) Hali:İsmin “-den,-dan,-ten,-tan” eklerinden birini almış haline denir.   Örnek:denizden,    kapıdan,   kapaktan…