Eğitim Sayfam

Aydınlanma döneminin öncülerinden olan Jean Jacques Rousseau: “İlk insanlar doğada özgürce yaşarlar ve mutlu olurlardı. Ancak sonraları devlet bu özgürlüğü insanlardan almıştır. Bundan dolayı devlet insanlara özgürlüğünü ve yönetme hakkını geri vermelidir.” demiştir. Bu doğrultuda Fransız halkını örgütlemiş ve siyasi kitaplar yazmıştır. Bir anlamda halkını Fransız İhtilali’ne hazırlamıştır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Jean Jean Jacques Rousseau’nun yukarıdaki görüşleriyle örtüşmektedir?

Fransa’da halk: Soylular, rahipler, burjuvalar, köylüler ve köleler olarak sınıflara ayrılmıştır. Sınıflar arasında eşitsizlikler yaşanmaktadır. Ülkenin tüm vergi yükünü halk ve burjuva kesimi üstlenirken, yönetim sadece soyluların elindeydi. Kral soyluların haklarını genişletirken, normal halk üzerinde vergi yükünü gittikçe artırıyordu. Yaşanan bu eşitsizlikler Fransız İhtilali’nin çıkmasındaki en büyük nedenlerden biriydi. Sınıflar arasındaki bu eşitsizlikleri ortadan kaldırmak isteyen halkın isyanı sonucunda, Fransız İhtilali yaşandı. İhtilal sonucunda kazanan ise halk kesimi oldu.

Buna göre, İhtilalinin aşağıdaki sonuçlarından hangisi vatandaşlar arasında eşitliğin sağlandığını kanıtlar?

Fransız İhtilali’nin birçok alanda sonuçları olmuştur. Bunlardan birisi de siyasi alanda yaşanan gelişmelerdir. İhtilaldan sonra Fransızlar, “Her millete bir devlet” sloganıyla egemenlik alanlarını genişletmeye çalışmışlardır. Bu nedenle de çok uluslu devletlerin içişlerine müdahale etmeye başlamışlardır. Çok uluslu devletlerin demografik yapılarından faydalanarak onları parçalamaya çalışmışlardır. Bu hedeflerinde başarılı olan Fransızlar, özellikle çok uluslu devletlerin parçalanmalarına neden olmuşlardır.

Buna göre, Fransızların egemenlik alanlarını genişletmek amacıyla ortaya koydukları “her millete bir devlet” politikası ile aşağıdakilerden hangisini ortaya koydukları söylenebilir?

Osmanlı Devleti üç kıtada egemenlik kuran koskoca bir devlettir. Osmanlı’nın vatandaşları arasında Sırp, Makedon, Arnavut, Rum, Bulgar ve Arap gibi dili, dini, kültürü farklı milliyete mensup insanlar vardı. Bu durum, başta kültürel zenginliğe sebep olmuştur. Osmanlı Devleti’nin uyguladığı hoşgörü ve adaletli yönetim sayesinde de bu toplumlar barış ve huzur içerisinde yüzyıllarca bir arada yaşamışlardır. Ancak Fransız İhtilali, bu milletlerin arasına ayrılık tohumları ekmiştir. Bu durumdan en çok zararlı çıkan ise Osmanlı ve onun gibi çok uluslu olan devletler olmuşlardır. Çünkü bu durum Osmanlı’da toprak kaybına, bölünmelere ve iç savaşlara neden olmuştur.

Yukarıdaki metinde Fransız İhtilalinin ortaya çıkardığı hangi sonucun Osmanlı Devleti’ni olumsuz etkilediği vurgulanmıştır?

James Watt’ın Ateşli pompa sistemini bulması ile birlikte İngiltere’de Sanayi İnkılabı başlamıştır. Sanayi İnkılabının gerçekleştiği ülkelerde büyük fabrikalar kurulmuş ve seri üretime geçilmiştir. Ancak bu durum, fabrikalarda çalışacak olan iş gücüne duyulan ihtiyacı da artırmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak için köyden kente büyük göçler yaşanmıştır. Köy nüfusu azalırken, kentlerin nüfusu artmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun ortaya çıkardığı olumsuz sonuçlardan biri değildir?

Osmanlı Devleti Sanayi İnkılabı’nı yaşayamamıştır. Avrupa’nın büyük fabrikalarında üretilen bol ve ucuz ürünler Osmanlı pazarlarındaki yerini almıştır. Osmanlı’nın el işçiliğine dayanan küçük sanayisi fabrikalarla rekabet edememiştir. Özellikle 19.yy’de Osmanlı Devleti Avrupa’nın açık pazarı haline gelmiştir. Bu durum yerli sanayinin ve Osmanlı ekonomisinin tamamen çökmesine neden olmuştur. Osmanlı Devleti ekonomik olarak Avrupa’ya bağımlı hale gelmiştir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Osmanlı topraklarının Avrupa’nın açık pazarı haline gelmesindeki en önemli etkendir?

İlk olarak İngiltere’nin Manchester kentinde başlayan ve daha sonra tüm Avrupa’ya yayılan Sanayi İnkılabı bir çok sonuç ortaya çıkarmıştır. Sanayi İnkılabı sonucunda:

I. Köyden kente doğru iç göçler yaşandı.

II. Kalabalık aile yapısından çekirdek aileye geçildi.

III. Nüfus miktarı hızlı bir şekilde arttı.

IV. Kadının toplum içindeki önemi arttı.

Yukarıda verilenler Sanayi İnkılabı’nın hangi alandaki sonuçlarıyla ilgilidir?

Üzerinde güneş batmayan imparatorluk olarak adlandırılan İngiltere, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğunu kurmuştur. İngiltere’den arta kalan yerler ise Fransızlar tarafından sömürgeleştirilmişlerdir. Siyasi birliğini geç tamamlayan Almanya ve İtalya ise sömürge yarışına geç katılmışlardır. Bundan sonra Almanya ve İtalya sömürge arayan, İngiltere ve Fransa ise sömürgelerini koruyan devletler olarak bloklara ayrılmışlardır. Birbirlerine karşı sürekli silahlanan bu ülkelerin para hırsı I. Dünya Savaşı’nın başlamasına da neden olmuştur.

Aşağıdaki gelişmelerden hangisi yukarıda bahsedilen süreçte, sömürgecilik yarışının hızlanmasında etkili olmuştur?

Sultan Abdülmecit döneminde Dış İşleri Bakanı Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkında okunan ve bundan dolayı Gülhane Hatt-ı Hümayunu da denilen Tanzimat Fermanı 1839’da ilan edilmiştir. Türk ve Osmanlı tarihi açısından ayrı bir öneme sahip olan bu ferman ile:

I. Hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak, mahkemeler açık olacak, herkes yasalar önünde eşit olacak.

II. Tüm halkın can, mal ve namus güvenliği sağlanacak.

III. Vergiler herkesin gücüne göre alınacak ve devlet tarafından belli yöntemlerle toplanacak.

IV. Askerlik, ocak şeklinden vatandaşlık görevi haline getirilecek ve belli esaslara bağlanacak. Maddeleri kabul edilmiştir.

Yukarıdaki maddelerin hangisi ya da hangileri padişahın yetkilerinin kısıtlandığını ve anayasal düzene geçildiği kanıtlar?

Osmanlı Devleti’nin Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyan etmiştir. Nizip’te yapılan savaşı Mehmet Ali Paşa’nın kazanması üzerine Rusya’dan yardım istenmiştir. Bu yardım karşılığında Rusya’ya verilen bazı haklar Avrupa tarafından kabul görmemiştir. Yeni bir antlaşma yapmak için Londra Konferansı düzenlenmiştir. Osmanlı bu konferansta elini güçlendirmek ve Avrupalıların içişlerine karışmasını önlemek için “Islahat Fermanı’nı”yayınlamıştır. Bu fermanla azınlıklara geniş haklar verilmiştir.

Yukarıdaki metinden aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Bir ülkeyi yönetme hakkı ve yetkisine “egemenlik” denir. Egemenliğin kullanım şekillerine göre yönetim biçimleri de değişiklik gösterir. Osmanlı Devleti’nde egemenliğin kaynağı padişahtır. Ülkeyi yönetme yetkisi tek başına padişaha aittir. Padişahın fermanları kanun niteliği taşır ve istisnasız herkes bu fermanlara uymak zorundadır. Mutlak Monarşi denilen bu sistemde, halkın yönetime katılması söz konusu değildir. Kısaca, yöneticilik babadan oğla geçer ve padişah bu yetkilerini hiç kimse ile paylaşmaz.

Egemenliğin kullanım şekillerine göre yönetim biçimleri düşünüldüğünde, aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki durumun değiştiğinin göstergesidir?

Osmanlı Devleti’ne karşı bağımsızlık isyanı başlatan ilk azınlıklar Sırplar olmuşlardır. Sırpların yaktığı bu ateş kısa sürede tüm Balkan milletlerine yayılmıştır. Yunanlar daha sonra bu bağımsızlık mücadelesine girmelerine rağmen, bağımsızlıklarını kazanan ilk millet olmuşlardır. Bu durum Osmanlı’dan ayrılmak isteyen diğer milletleri hem cesaretlendirmiş, hem de umutlandırmıştır. En sonunda Osmanlı Devleti farklı dil, din ve kültüre sahip Balkan topraklarını tamamen kaybetmiştir.

Osmanlı Devleti’nde yaşanan bu gelişmelerin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Osmanlı Devleti içinde yaşayan halkların barış ve huzur ortamı içinde yaşamaları Fransız İhtilali ile sona ermiştir. Çünkü, Fransız İhtilali’nin ortaya koyduğu milliyetçilik anlayışı her ulusun kendi devletini kurmasını amaçlıyordu. Böylece, Osmanlı gibi çok uluslu büyük devletler yıkılacaktı. Fransızlar yeni ortaya çıkacak olan küçük devletleri kendi emelleri doğrultusunda kullanabileceklerdi. Bunun için, öncelikli olarak jeostratejik önemi çok büyük olan Osmanlı Devleti’nin parçalanması gerekliydi. Bu doğrultuda Osmanlı içerisinde yaşayan Sırp, Rum, Bulgar ve Ermeni gibi gruplar isyan ettirildiler. Osmanlı Devleti bu ayrılıkçı isyanlarla başa çıkamadı ve devlet yavaş yavaş parçalanmaya başladı. Azınlıklar bir bir bağımsızlıklarını kazanırlarken, Osmanlı Devleti günden güne toprak kaybediyor; Osmanlı aydınları ise bu dağılmayı önlemek amacıyla bazı fikirler öne sürüyorlardı.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki metinden ulaşılabilecek sonuçlardan biri değildir?

Müsadere usulü: Bir devlet görevlisi öldüğünde mallarına devlet tarafından el konulması uygulamasıdır. Tanzimat Fermanı ile müsadere usulü kaldırılmıştır. Bundan sonra herkes mal, mülk sahibi olabilecektir. Sahip olduğu malları satabilecek veya miras bırakabilecektir.

Yukarıdaki metne baktığımızda, Tanzimat Fermanı’nın bireylere hangi hakkı tanıdığı söylenebilir?

Osmanlı Devletindeki çözülmeleri önlemek amacıyla ortaya atılan fikir akımlarından biride, Osmanlıcık akımıdır. Bu akımda Osmanlı içerisinde yaşayan tüm milletler din, dil, ırk, renk ayrımı yapılmaksızın birbirine eşit olarak kabul edilmelidir, anlayışı hâkimdir. Osmanlı vatandaşlarının tamamının aynı haklara sahip olmaları gerektiği, bu durumun sağlandığında azınlıkların Osmanlı’dan ayrılmaktan vazgeçecekleri ifade edilmiştir.

Aşağıdaki gelişmelerden hangisi yukarıdaki anlayışın başarısız olduğunu kanıtlar?