• Osmanlı Devleti'nin Yükselme döneminde padişahlar yönetimde tam yetkili olmuşlardır.
• XVI. yüzyıldan başlayarak yönetimde sadrazamlar etkili olmaya başlamış, XVII. yüzyılda ise yeniliklerin çoğu sadrazamlar tarafından yapılmıştır.
Bu farklılığın oluşmasında,
I. Yükselme dönemi padişahlarının yenilikçi olmaması,
II. zamanla padişahların yönetimde yetersizliği sonucu sadrazamların etkili olması,
III. padişahların ülkede son söz sahibi olması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?