Eğitim Sayfam

Galilei; "Felsefe, gözlerimizin önünde sürekli açık duran o koca kitapta (evren) yazılıdır; bu dili öğrenmeden, yazıldığı harfleri tanımadan anlayamayız onu. Matematiğin diliyle yazılmıştır o. Harfleri de üçgenler, daireler ve diğer geometrik biçimlerdir. Bunlarsız tek sözü anlama olanağımız yoktur" demektedir.

Galilei bu parçada aşağıdaki görüşlerden hangisini savunmaktadır?

Bilimin amacı, olgular arasındaki var olan ilişkileri belirlemektir. Bilim bu amacını, temelde gözlem ve deney yöntemiyle gerçekleştirir. Bu yolla kazanılan bilgi, pozitif bilgidir. Pozitif nitelik taşımayan bilgilerin bilim açısından güvenilirliği ve geçerliliği yoktur. Toplumun yeni baştan düzenlenmesinde pozitif bilgi gereklidir.

Buna göre toplumu yeni baştan düzenleme amacında olan birine bilim nasıl yardımcı olabilir?

Newton'un çalışmalarıyla, evrenin işleyişinin gerçekten yasalara bağlı olduğu, bu yasaların insanlar tarafından anlaşılabilir ve eşitlikler halinde ifade edilebilir olduğu kanıtlandı. Bu eşitlikler değişmez olduklarından, insanoğluna ilk kez bilimsel tahminde bulunma gücü verdi. Herhangi bir fiziksel sistemin mevcut durumu eksiksiz betimlenebildiğine göre, Newton yasalarının yardımıyla bu sistemin ileride ne olabileceği de doğru olarak tahmin edilebilirdi.

Bu parçada bilimin aşağıdaki niteliklerinden hangisi vurgulanmaktadır?

Kimi düşünürler, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin çeşitli insani değerlerin hızla kaybolmasına yol açtığını savunmaktadırlar. Kimilerine göre bilim, insanın güvenli ve rahat yaşamasını sağlamakta; ama bir yandan da insanlığı toptan yok olma tehlikesine götürmektedir. Örneğin, üretilen nükleer silahlar bu gidişi hızlandırmaktadır.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine yer verilmektedir?

"Bilimler gözlem ve deneye dayanmalıdır. Sağlam bilgi ancak bu yolla elde edilebilir."

Francis Bacon'un bu görüşüne göre, "doğaya egemen olmanın yolu" aşağıdakilerden hangisidir?

Pozitivizm bilimin tek yöntemi olmadığı gibi, bilimde tek yöntem aramak da yanlıştır. Bilimsel bilgi için sınır koymak bilimi engellemektedir. Bu nedenle bilimi bilim yapan bir takım yöntem ve kuramlar değil, bilim insanlarının oluşturduğu topluluktur.

Bu görüş aşağıdaki yargılardan hangisiyle çelişmektedir?

Gerçek, kendini ilan etmek için doğada hazır beklemez. Her keşif, bilgimize yapılan her ilave, gerçeğin ne olabileceği hakkında yaratıcı bir önsezi ile başlar. Bu yaratıcı önsezi, beyinde çakan bir şimşek, esin ürünü bir tahmin, bir sezgi alevinin ürünüdür.

Bu parçadan, bilimle ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılabilir?

Realizme göre, insan zihninden bağımsız bir varlık alanı vardır. Bilim, varlığı dış dünyada nesnel ve edimsel olarak kabul eder. Bilim bu varlığı genel olarak değil, parçalayarak veya bölümler halinde inceler. Örneğin, biyoloji yalnızca canlı varlıkları, sosyoloji toplumu konu edinir. Her bilim kendi araştırma alanı içine giren varlığın bir bölümünü kendi amaçları doğrultusunda inceler.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Atom fiziği araştırmaları atom bombasına neden oldu mu? Evet. Atom kuramının ayrıntılı bir açıklanmasını, 1940'ların başlarında atom enerjisinin bir bomba olarak üretilebileceğinin görülmesini, Einstein'in korku içinde Roosevelt'e o ünlü mektubunu yazmasını, Hiroşima ve Nagasaki'de atom bombasının patlamasını bilimin dışında görebilir miyiz? Ya da küresel bir dizi çevresel koşulun tehdit ettiği dünyamızda sayısız belge ile kanıtlanmış bu tehlike çanlarına karşı duyarsız kalabilir miyiz?

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi söz konusu edilmektedir?

Bilgi olarak bilim, test edilmiş, kanıtlanmış olayları, olguları ve bunlar arasındaki ilişkileri açıklamak için geliştirilmiş kuramları, ilkeleri ve yasaları içermektedir. Yöntem olarak da bilgi kazanma yolları kastedilmektedir. Bilim, aynı zamanda bir düşünme yöntemidir. Bilime, bilgi ve bilimsel düşünce, bilimsel yöntem olarak bakılabilir. Bilim, olması gerekeni değil, olanı inceler.

Bu parçadan, bilimle ilgili aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?

Ben bir telefon santralindeki kablolara baktığım zaman, yalnızca bir kablolar kompleksi, hatta renkli kabloların kaotik bir karmaşasını görürüm; oysa aynı şeye bakan bir mühendis, başta bağlantı düzenekleri olmak üzere benim görmediğim pek çok şeyi görür. Mühendisle benim aynı görsel deneyime sahip olmamızdan söz edilemez; çünkü görsel deneyim, görmekte olduğumuz şeyle ilgili bilimsel eğitimimizden bağımsız değildir.

Parçada anlatılanlar aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemektedir?

Bilim, deney ve gözleme dayanarak meydana gelecek olayın yapısını önceden anlayabilir. Örneğin bir kimya bilgini iki cismin karışmasıyla ne gibi bir olay (patlama, ısı vb.) meydana geleceğini, bir astronom ne zaman Güneş tutulacağını önceden bilebilir. Buna bilimlerde "öngörü" denir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bilimlerde "öngörü"nün temel niteliğini belirtir?

Galilei'nin getirdiği "Eylemsizlik ilkesi"ne göre, dışarıdan bir etki olmadığı sürece bir cisim bu durumunu koruyacak ve eğer hareket halindeyse düzgün hızla bir doğru boyunca hareketini sürdürecektir. Bu kural dairesel hareket yapan gezegenler için de geçerliydi. Ama o zaman gezegenlerin niçin Güneş'in çevresinde dolaştıkları ve uzaklaşıp gitmedikleri sorusunun yanıtlanması gerekiyordu. Newton bu soruyu, Dünya'nın merkezinde bulunan ve gezegenleri yörüngesinde tutan bir kuwetin olduğunu belirterek cevapladı. Böylece "Evrensel Çekim Yasası"nı ortaya koymuş oldu. Galilei'nin çalışmaları, Newton'un "Evrensel Çekim Yasası" için bir dayanak olmuş oldu.

Galilei'nin çabalarının Newton için dayanak olması bilimin hangi özelliğini örneklendirmektedir?

Bilimsel nitelik taşıyan bütün gözlem ve deneyler, ancak belli bir hipotezin ışığında belli olgulara yöneldiğinde etkinlik kazanır. Gelişi güzel yürütülen, olguların önemini dikkate almayan bir gözlem ya da deneyin güvenilir sonuç vermesi şöyle dursun, bir enerji ve zaman kaybından başka bir şey değildir. Bilgin, olgu istifi yapan bir koleksiyoncu değildir; o, ancak araştırma amacına uyan, sorulara ilişkin olguları saptamaya çalışır.

Bu parçada bilimi niteleyen aşağıdaki özelliklerden hangisinin gerekliliği vurgulanmaktadır?