Eğitim Sayfam

Tanzimat Fermanı (1839)

Bu ferman ile din, dil, ırk farkı gözetmeksizin bütün Osmanlı vatandaşlarının kanunlar önünde eşit olduğu; can ve mal güvenliği ile namus dokunulmazlığının devlet güvencesinde olduğu vurgulandı. Mahkeme kararı olmadan kimsenin cezalandırılmayacağı belirtilirken askerlik erkekler için zorunlu hâle getirildi.

Islahat Fermanı (1856)

Osmanlı Devleti'nde yaşayan gayrimüslimlere karşı küçük düşürücü ifadelerin kullanılması yasaklandı. Cizye vergisi kaldırıldı. Askerlikte, gayrimüslimler için nakdi bedel uygulamasına geçildi. Gayrimüslimlere devlet memuru olma hakkı verildi.

I. Meşrutiyet (1876)

Meşrutiyet ilan edildi. Türk tarihinin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi ilan edildi. Ülkede ilk defa seçimler yapılarak Meclis-i Mebusan açılmıştır (19 Mart 1877). Mebusan Meclisinde 69 Müslüman, 46 gayrimüslim toplam 115 milletvekili bulunuyordu.

Osmanlı Devleti’nde yirminci yüzyılın başlarındaki siyasi olayları gösteren yukarıdaki gelişmelere göre hangisine ulaşılamaz?

Türkçülük

Bütün Türkleri Osmanlı Devleti çatısı altında millî bir duygu ile bilinçlendirmeyi ve bir bayrak altında toplamayı amaçlayan fikir akımıdır.

Batıcılık

Osmanlı Devleti’ni geri kalmışlıktan kurtarmak için Avrupa’dan bilim, teknik ve yönetim anlayışının alınması gerektiğini savunan fikir akımıdır.

İslamcılık

Müslüman milletlerin Osmanlı halifesinin liderliğinde tek bir çatı altında birleşmesini savunan fikir akımıdır.

Osmanlıcılık

Osmanlı sınırları içinde yaşayan tüm milletleri Osmanlı milleti adı altında bir araya getirmeyi amaçlayan fikir akımıdır.

Bu fikir akımlarının ortak amacı aşağıdakilerden hangisidir?

…Makbule Hanım’ın anlattığına göre ana oğul arasında bir tartışma başlıyor. Zübeyde Hanım, “Ben seni asker yapamam. Baban gibi tüccar yapacağım!” diyor. Mustafa ısrarla, “Ben mutlak asker olacağım. Omzumda basma topu taşıyamam!” diye çıkışıyor ve ayak diriyor. Fakat fayda etmiyor, annesi resmî evrakı mühürlemeyeceğini söylüyor...

D. Genç Acar, Makbule Atadan’ın Atatürk’e İlişkin Anlattıkları Üzerine Bir Basın Taraması, s. 1099.

...Bizi bugün için yetiştirmeye çalışan gerçek ve fedakâr öğretmenler, eğiticiler eksik değildi. Onların bize verdiği feyiz elbette sonuçsuz kalmamıştır. Şimdi burada saygıdeğer bir kişiye rastladım. O benim rüştiye birinci sınıfında öğretmenimdi. Bana henüz ilk bilgileri öğretirken gelecek için ilk fikirleri de vermişti. Efendiler, açıklamak istiyorum ki ilk eğitim ana, baba kucağından sonra okuldaki eğitimcinin dilinden, vicdanından, terbiyesinden alınır.

Şerafettin Turan, Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, s. 5.

... Mustafa Kemal, öğretmeninden daima saygı ile söz etmiştir. Kolağası Mehmet Tevfik Bey değerli ve milliyetçi bir Türk subayıydı. Türk tarihini iyi biliyor ve öğrencilerine tarih zevkini veriyordu. Mustafa Kemal, Türk tarihini bütün genişliği ve derinliği ile kavramış olan hocasından daima saygı ile söz etmiştir. “Mehmet Tevfik Bey’e minnet borcum vardır, bana yeni bir ufuk açtı.” demiştir.

A. Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk, ss. 17-18, Düzenlenmiştir.

Mustafa Kemal’in çocukluk ve öğrenim hayatıyla ilgili yukarıdaki alıntılardan hareketle hangisi söylenemez?

Çocukluğuma dair ilk hatırladığım şey, mektebe gitmek meselesine aittir. Bundan dolayı annemle babam arasında şiddetli bir mücadele vardı. Annem, ilahilerle mektebe başlamamı ve mahalle mektebine gitmemi istiyordu. Rüsumatta (gümrük) memur olan babam, o zaman yeni açılan Şemsi Efendi’nin mektebine devam etmeme ve yeni usul üzerine okumama taraftardı. Nihayet, babam işi ustalıkla halletti. Evvela mahalle mektebine başladım. Bu suretle annemin gönlü yapılmış oldu. Birkaç gün sonra da mahalle mektebinden çıktım. Şemsi Efendi’nin mektebine kaydedildim.

A. Emin Yalman, Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa ile Bir Mülakat

Mustafa Kemal’in yukarıdaki anısından yola çıkarak hangi çıkarımda bulunulamaz?

Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni kendi yanına çekme nedenleri şunlardır:

• İngiliz sömürgelerindeki Müslümanların ayaklanmasını sağlamak
• Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu yer altı ve yer üstü kaynaklarından yararlanmak
• Savaşı daha geniş alanlara yayarak cephe sayısını artırmak
• İngiltere’nin, sömürgeleri ve Rusya ile olan bağlantısını kesmek

Buna göre Almanya’nın;

I. Halifenin gücünden yararlanma

II. Osmanlı’nın jeopolitik konumunu kullanma

III. Osmanlı’nın ham madde kaynaklarından faydalanma

hangilerini amaçladığı söylenebilir?

…Selânik, dağ eteklerinden yukarıya doğru tırmanan, büyük, durgun körfezinin sularına yayılan ve çevresindeki Roma, Bizans ve Türk surlarının sınırlarını çoktan aşmış, çağdaş Batı ölçütlerindeki rıhtım ve bulvarları boyunca iyice gelişmiş bir kent görünümündeydi. Yıkık istihkâmlarının üzerindeki karmaşık çatıların arasından minareler ve çan kuleleri yükselirdi...

Kent, 1889’da Sırbistan ve Viyana üzerinden demir yoluyla Avrupa’ya bağlanmıştır. Diğer bir demir yolu hattı da kenti, Bulgaristan üzerinden Avrupa’ya ve İstanbul’a bağlamaktaydı. Kentin elektrik ağı 1889’da kurulmuştur. Bu süreçte dokuma fabrikalarında pamuklu ve yünlü kumaş üretilmiş, yabancıların kontrolündeki Düyun-u Umumiye İdaresinin bir bölümü olan ve reji olarak bilinen devlet tekelinin himayesinde önemli ölçüde tütün ihraç edilmiştir. 19. yüzyılın son kırk yılında, Selânik’in nüfusu yetmiş binden yüz binin üzerine çıkmıştır. Bu süreçte Teselya’dan ve diğer yerlerden gelen göçmenler kentin Müslüman nüfusunu artırmıştır.

T. Faik Ertan, Çoklu Zekâ Kuramı ve Askerî Okul Hayatının Atatürk’ün Liderliğine Etkileri, s. 8-9

Metinden hareketle Selanik için;

I. Çok uluslu bir yapıya sahiptir.

II. Çağdaş bir kenttir.

III. Ekonomik olarak gelişmiştir.

hangileri söylenebilir?

“Vatan şairi” olarak bilinir. Vatan sevgisini anlatan şiirleri ile Atatürk’ü etkilemiştir. Önemli eserleri arasında İntibah, Vatan Yahut Silistre ve Cezmi bulunmaktadır.

Namık Kemal

Türkçülük akımını savunur. Bu konudaki düşüncelerini şiirlerinde dile getirir. “Millî şair” olarak bilinir. Atatürk bu şair hakkında “Şiirlerinde, bana millî benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı bulmuştum.” demiştir.

Mehmet Emin Yurdakul

Gençlik döneminde Mustafa Kemal’in fikir hayatını etkileyen Namık Kemal ve Mehmet Emin Yurdakul’a yukarıda yer verilmiştir.

Bu kişilerin Mustafa Kemal’de aşağıdaki kişilik özelliklerinden hangisinin gelişimine katkı sağladığı savunulabilir?

Balkan Savaşlarını gösteren yukarıdaki haritalardan hareketle;

I. Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda büyük toprak kayıpları yaşadığı

II. Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşlarında küçük balkan devletlerine yenilmesinin devletin içte ve dışta itibarını sarstığı

III. Balkan topraklarından Anadolu’ya büyük bir göç dalgası yaşandığı

hangileri söylenebilir?

Alman ordularının Batı ve Doğu Avrupa’dan geri çekilmesini ve kuvvet dengesini asker kişiliğiyle iyi değerlendiren Mustafa Kemal, “Alman kuvvetleriyle beraber olanlar yenilecektir. Fransa’da katıldığım son manevralardan hatırımda kaldığına göre Fransız ordusunun büyük toplantı yeri güneydedir. Paris üzerine yürümekte olan Alman ordularına karşı hücum beklenebilir...”

Ünsal Yavuz, Atatürk İmparatorluktan Millî Devlete, s. 33.

Mustafa Kemal, I. Dünya Savaşı öncesinde Avrupa’daki devletler arası rekabeti değerlendirerek çıkabilecek bir savaşı Almanların kaybedeceğini söylemiştir ve savaşı Almanya kaybetmiştir.

Mustafa Kemal’in düşüncelerinde haklı çıkması onun hangi kişilik özelliği ile ilişkilendirilebilir?

Birinci Dünya Savaşı’na kadar Mustafa Kemal’in askerlik hayatının geçtiği yerleri gösteren yukarıdaki haritadan hareketle Mustafa Kemal için;

I. Ülke sınırları dışında da görev yaptığı

II. Tüm görevlerinde askerî deneyim elde ettiği

III. Trablusgarp’a gönüllü olarak gittiği

IV. İlk görev yerinin Şam olduğu

hangileri söylenebilir?