Eğitim Sayfam

Devlet Ana tarihi ayrıntılarla dolu önemli bir romandır. Öyle ki yapıttaki bazı tarihi bilgileri tarih kitaplarında bulmak mümkün değildir. Ancak yazar, bu bilgilerin kaynağını belirtmekten kaçınıyor. Üstelik yapıta kendi görüşlerini de katıyor. Bu, eserin gerçekçiliğine gölge düşürüyor. Ne var ki hem konusu hem de anlatımının sadeliği Devlet Ana'yı edebiyatımızın önemli yapıtları arasına katıyor.

Bu parçadan Devlet Ana ile ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?

Sözlük yazmaya oturan, ipi elinde hazır kişidir. Kişi mi yalnızca, ekiptir. İpi elinde hazırdır, yeterince kapsayamayacağını, kapsadıklarında da yeterli biçimde kapsamayabileceğini bilmesi gerekir. Örnek vereyim: Dil ve Pürüz başlıklı bir denemeye çalışıyordum. "Pürüz" ün, "kadehte kalan bakiye" olduğunu bir sözlükten öğrendim. Birçok sözlüğümüz var, birçoğunda da bu anlamı yok sözcüğün. Sözlük, İbrahim Alaaddin Gövsa'nın, alfabe değişiminden hemen sonra yayınladığı sözlük, Büyük Türk Lügati, 1928... Demek ki, dedim kendi kendime, bizim büyük bir argo sözlüğümüz ite kaka olabiliyor da, büyük bir Türkçe sözlüğümüz neden yok?

Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Ülkemizde tiyatro, televizyonun ve sinemanın amansız rekabeti karşısında ayakta kalma direncini sürdürüyor. Tiyatroda dev boyutlu mali sorunlarla birlikte yerli yazar sıkıntısı da çekiliyor. Kültür Bakanlığı yerli tiyatro eserlerinin basımı konusunda hiç de küçümsenmeyecek bir çaba gösteriyor; ama henüz yazarları teşvik edecek bir projeleri yok. Ancak, iyi niyetleri var.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Herkesi dinleyin. Annenizi, babanızı, arkadaşlarınızı dinleyin. Sonra da düşünün ve sorular sorun... Neden? Nasıl? Nerede? Sonra da oturup kararlarınızı kendiniz alın. Kararları yalnız aldığınız zaman, eziyetler de güçlükler de sonuçta bütünüyle size aittir artık. Karar alırken sorumluluk almayı da bilin. İşte bu, büyümek ve olgunlaşmaktır.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Doğrularının peşinde ısrarla ve inançla duran değerli bir hoca oldu. Bir kuşağı tetikledi. Toplumsal gerçekçi bir sanatın en önemli savunucusuydu. Ekol olabilmiş ve yıllarca çevresine örnek oluşturmuş bir sanatçı olarak onun yeri doldurulabilir mi bilmiyorum. Ülkemizde sosyal gerçekçi üslubun en özgün, en kalıcı işlerine imza atmış bir sanatçı olarak ismi sanat tarihimizde daima saygıyla anılacaktır.

Bu parçadan sözü edilen sanatçıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

İlk şiirimi yazmam hiç de kolay olmadı. Tam üç yıl gece gündüz çalıştığım halde, yayımlayabileceğim iki dörtlük bile oluşturamamıştım. Dizelerin ardına takılır, onları bir türlü geliştiremezdim. Geliştirdiklerimi de beğenmez, yok ederdim hemen. Dergileri izliyor, o günlerde Ankara'da yapılan şiir matinelerini hiç kaçırmıyordum. Kimseyi beğenmiyordum; ama onlarınki gibisini de yazamıyordum. Kısacası korkuyordum. İlk şiirim Mülkiye dergisinde yayımlandı. Günlerce uyuyamadığımı anımsıyorum.

Bu parçada yazar aşağıdakilerden hangisine değinmemiştir?

Bu sanatçımızın şiiri öteden beri çocuksu, ironik yanıyla değerlendirildi. Onun bir de düzyazı ormanlarına dalıp getirdiği olanaklar var. Kış var sözgelimi. Brueghel'in tablolarındaki gibi kalabalık hayat belirtilerinin yalnızlığa dönüştüğü durumlar var. Kendi payıma onu bugün el üstünde tutulan birçok sanatçıyla karşılaştıramam bile. Kapılar açtı o; en azından yokladı. Yazacaklarını merak ettiğim az şairden biri o. Birçok genç şairi derinden etkiledi. Onun şiiri gözardı edilirse son yirmi yıllık şiirimiz eksik kalır.

Bu parçada sözü edilen sanatçıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Sanat oluşumumda da düşüncemde de Mülkiye'de geçirdiğim dört yıl bir doğrultu yaratmış. Oysa "camia" içinde bir yabancı gibi geçirmişimdir o yılları. Küçük bir grup dışında sınıfta bile beni pek tanımazlardı. Hiçbir hocamla, sınavlar dışında yüz yüze geldiğim olmamıştır. Hiçbir etkinliğe, hemen hemen hiçbir eğlenceye katılmazdım. Öğrenci derneği genel kurullarında hiç konuşmadım. Bu yüzden üçüncü sınıfta fakülte öğrencilerinin geleneksel dergisini hazırlama işi bana verilince çok şaşırmıştım. O arada ilk şiirlerim de yayımlanmaya başlamıştı.

Bu parçada yazar kendisiyle ilgili aşağıdakilerden hangisine değinmemiştir?

Karikatür sanatında başkasının yaptığı şeyi taklit ettiğiniz zaman üretmiş olmazsınız. Bir sanat yapıtında doğanın yasalarını aramayacaksınız. Çünkü sanatın yasası kendine özgüdür. Sanatçı, doğanın önüne koyduğu yasaları değiştirerek deforme ederek bir eser yaratır... Yani kuralı bozduğunuz zaman yeni bir kuralı da beraberinde getirmek zorundasınız. Aksi halde karikatür sanatına katkıda bulunmamış olursunuz. Bizim çoğunlukla yaptığımız ise karikatürün zenaati. Yani, topluma bir şeyler anlatmak, karikatür sanatı değil... Oysa karikatür sanatı dediğimiz şey, dünyanın herhangi bir yerindeki insana seslenen ve kalıcı, evrensel değerler taşıyan bir tür.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Kültür sözcüğü bizde gereğince anlaşılmamıştır, herkes ona kendince bir anlam vermeye kalkar .. Ayrıca "kültür"ün Batı'da da çeşitli biçimde yorumlandığını biliyoruz. Bütün güçlük, onun "uygarlık" ile karıştırılmasından doğmaktadır. Nitekim bizde de Ziya Gökalp bu ilişki üzerinde önemle durmuş ve kültürü ulusal, uygarlığı evrensel sayarak işin içinden çıkmaya çalışmıştır. Bereket bu yanlışı Atatürk düzeltmiştir. Kimi Batı ülkesinde kültür evrensel olarak bilinir. Muhsin Ertuğrul da yazısında bu ikilik üzerinde durmuş.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Tam otuz beş yıl sonra, eski bir romanımı yeniden okurların karşısına çıkarmaya karar verince, zaman zaman oturup değiştirmeyi düşündüğüm bölümlerle de yetinemedim. Oturdum, romanı baştan sona yeniden gözden geçirdim. Çocukça yazılmış bölümler vardı. Gereksiz uzatmalar vardı. Eksiklikler vardı. Attığım bölümler oldu. Eklediğim bölümler de oldu. Ortaya bambaşka bir roman çıktı, diyemeyeceğim, çünkü onun ilk biçimini yapı olarak korudum.

Bu parçadan sözü edilen romanla ilgili aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

Şiir okumak da, yazmak da kişiyi yüceltir. Şiir yazmamış bir insan var mıdır? Birtakım dizelerde duygularını kendine, bir başkasına aktarmaya çalışmamış biri? Eski bir yazımda söylediklerimi bu yeni kitabı karıştırırken yeniden yaşıyorum: "Dizeler verdi yaşamın anlamını. Belki de gerçektekinden ayrı, değişik bir yaşamı öğretti bana. Yaşam şiirlerle öğrenilmez. Ben öğrenmeye değil, duymaya baktım yaşamı. Duydum da, şiirlerdeki anlamıyla duydum. Çok güzel, çok eşsiz, benzersiz. Şiirlerdir yaşama bağlayan insanı.

Bu parçada şiirle ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?